আহমাদ ইবনে মোহাম্মাদ ইবন কাসির আল-ফারগানি

উইকিপিডিয়া, মুক্ত বিশ্বকোষ থেকে
আল-ফারগানি
চাঁদের আগ্নেয়গিরির জ্বালামুখ আলফ্রাগানুস যেটি আল-ফারগানির নামে নামকরণ করা হয়
জন্মনবম শতাব্দি
উচ্চশিক্ষায়তনিক কর্ম
যুগইসলামের স্বর্ণযুগ
প্রধান আগ্রহজ্যোতির্বিজ্ঞান
উল্লেখযোগ্য কাজ'কিতাব ফি জাওয়ামি' 'ইলম আল নুজুম'

আবুল আব্বাস আহমাদ ইবনে মোহাম্মাদ ইবন কাসির আল-ফারগানি (৮০০/৮০৫-৮৭০) বা আল-ফারঘানি, যিনি পশ্চিমা বিশ্বে আলফ্রাগানুস নামে পরিচিত। তিনি ছিলেন একজন আরব [১] অথবা পারস্যর[২][৩] একজন সুন্নি মুসলিম জ্যোতির্বিদ। নবম শতাব্দীতে তিনি ছিলেন বিশ্বের খ্যাতনামা একজন জ্যোতির্বিজ্ঞানী। চাঁদের আগ্নেয়গিরির জ্বালামুখ আলফ্রাগানুস এর নামকরণ তার নামেই করা হয়েছে।

জীবন[সম্পাদনা]

বাগদাদে ৭ম আব্বাসীয় খলিফা আল-মামুন এর পৃষ্ঠপোষকতায় পরিচালিত পৃথিবীর ব্যাস নির্ণয়ের কাজে নিয়োজিত বিজ্ঞানীদের দলে তিনিও ছিলেন। পরবর্তীতে তিনি কায়রো চলে যান। ইঞ্জিনিয়ার হিসেবে পুরোনো কায়রোয় গ্রেট নাইলোমিটারের নির্মাণ কাজে আল-ফারগানি তত্ত্বাবধান করেন।

কর্ম[সম্পাদনা]

তার লিখিত 'কিতাব ফি জাওয়ামি' 'ইলম আল নুজুম' এ (নক্ষত্র বিজ্ঞানের সারসংক্ষেপ) সৌরপ্রণালীর অন্তর্গত গ্রহগুলোর গতিবিধি, নীহারিকাপুঞ্জ সম্বন্ধে বিস্তারিতভাবে আলোচনা করা হয়।[৪] ১২ শতকে এই বইটি ল্যাটিন ভাষায় অনুবাদ করা হয় এবং ইউরোপে এটি প্রচুর জনপ্রিয়তা লাভ করে।

তথ্যসূত্র[সম্পাদনা]

  1. Science, The Cambridge History of Islam, Vol. 2, ed.
  2. Sir Patrick Moore, The Data Book of Astronomy,CRC Press,2000,BG 48ref Henry Corbin, The Voyage and the Messenger: Iran and Philosophy, North Atlantic Books, 1998, pg 44
  3. Texts, Documents and Artefacts: Islamic Studies in Honour of D.S. Richards.
  4. Dallal, Ahmad (২০১০)। Islam, Science, and the Challenge of HistoryYale University Press। পৃষ্ঠা 32আইএসবিএন 9780300159110 

আরোও পড়ুন[সম্পাদনা]

  • Sabra, Abdelhamid I. (১৯৭১)। "Farghānī, Abu'l-ʿAbbās Aḥmad Ibn Muḥammad Ibn Kathīr al-"Dictionary of Scientific Biography4। New York: Charles Scribner's Sons। পৃষ্ঠা 541–545। আইএসবিএন 0-684-10114-9 
  • Jacobus Golius (ed.), كتاب محمد بن كثير الفرغاني في الحركات السماوية وجوامع علم النجوم، بتفسير الشيخ الفاضل يعقوب غوليوس / Muhammedis Fil. Ketiri Ferganensis, qui vulgo Alfraganus dicitur, Elementa astronomica, Arabicè & Latinè. Cum notis ad res exoticas sive Orientales, quae in iis occurrunt, Amsterdam 1669; Reprint Frankfurt 1986 and 1997.
  • El-Fergânî, The Elements of Astronomy, textual analysis, translation into Turkish, critical edition & facsimile by Yavuz Unat, edited by Şinasi Tekin & Gönül Alpay Tekin, Harvard University 1998.
  • Elements of Chronology and Astronomy - Muhamedis Alfragani Arabis Chronologica et astronomica elementa (Latin ভাষায়)। 
  • Richard Lorch (ed.), Al-Farghānī on the Astrolabe. Arabic text edited with translation and commentary, Stuttgart, 2005, আইএসবিএন ৩-৫১৫-০৮৭১৩-৩.
  • Yavuz Unat, El-Fergânî, Cevami İlm en-Nucûm ve Usûl el-Harekât es-Semâviyye, Astronominin Özeti ve Göğün Hareketlerinin Esası, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Bilimin ve Felsefenin Doğulu Öncüleri Dizisi 14, Ankara 2012.
  • Yavuz Unat, “Fergânî’nin ‘Astronominin Özeti ve Göğün Hareketlerinin Esasları’ Adlı Astronomi Eseri”, DTCF Dergisi, Cilt 38, Sayı 1-2, Ankara 1998, s. 405–423.

বহিঃসংযোগ[সম্পাদনা]